Τρεις μεγάλοι της αστυνομικής λογοτεχνίας. Έντγκαρ Άλαν Πόε - Άρθουρ Κόναν Ντόυλ - Έντγκαρ Ουάλλας - Ιορδάνης Παπάζης (Φύλλο 19)

Ιορδάνης Παπάζης

Ποια σχέση είχαν μεταξύ τους; Ποιες οι ομοιότητες και ποιες οι διαφορές στη ζωή και στο έργο τους; Πάντα ο μεταγενέστερος αξιοποιεί την κληρονομιά που του αφήνει ο προγενέστερος και κάπως έτσι φτάσαμε στην αστυνομική λογοτεχνία του σήμερα.

Ποιος ήταν ο Έντγκαρ Άλαν Πόε; Πολλοί θα πουν διανοούμενος, συγγραφέας ή ποιητής. Άλλοι τόσοι θα πουν ο μεγαλύτερος αμερικανός λογοτέχνης του 19ου αιώνα. Γεννήθηκε στη Βοστώνη, γιος μιας Αγγλίδας και ενός Αμερικανού από τη Βαλτιμόρη που ήταν ηθοποιοί. Οι γονείς πεθαίνουν νέοι από φυματίωση στη Βιρτζίνια το 1811. Τον μικρό Έντγκαρ παίρνει υπό την προστασία της η οικογένεια Άλαν, ένα εύπορο ζευγάρι και θα τον αγαπήσουν σαν παιδί τους. Αργότερα ο Έντγκαρ θα αποκτήσει και το επώνυμό τους. Θα σπουδάσει στην Αγγλία και στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, όμως δεν θα ολοκληρώσει τις σπουδές του λόγω των οικονομικών προβλημάτων που είχε προκαλέσει στο θετό πατέρα του ο τζόγος. Μετά θα μπει στη Στρατιωτική Ακαδημία των ΗΠΑ απ’ όπου όμως θα αποβληθεί έπειτα από σκάνδαλο που προκάλεσε. Μια ζωή που σε πολλά σημεία μοιάζει με αυτή ενός άλλου μεγάλου της αστυνομικής λογοτεχνίας, του Έντγκαρ Ουάλλας. 

Γνώρισε τη φτώχεια, παντρεύτηκε δύο φορές, έχανε κάθε τόσο τη δουλειά του λόγω του αλκοολισμού και της αδιαλλαξίας του, κακός χαρακτήρας. Λένε πως όταν πέθανε η δεύτερη γυναίκα του φλέρταρε με πολλές πλούσιες χήρες και με μία από αυτές θέλησε να αρραβωνιαστεί. Την παραμονή του αρραβώνα, σε ένα πάρτι γενεθλίων μεθάει τόσο που χάνει τις αισθήσεις του. Τον μετέφεραν στο νοσοκομείο της Βαλτιμόρης όπου και πέθανε. 

Το έργο του “Οι φόνοι της οδού Μοργκ” θεωρείται το πρώτο έργο της αστυνομικής λογοτεχνίας. Αυτός επινόησε τη μέθοδο αυτής της θεματολογίας, που δεν είναι άλλη από το έγκλημα, και αργότερα εξελίχθηκε σε άπειρες παραλλαγές.

Υπάρχει ο ντετέκτιβ, ο Αύγουστος Ντυπέν, ο βοηθός και βιογράφος του και το έγκλημα του κλειδωμένου δωματίου. Όλα ξεκινούν στο Παρίσι, στις τρεις τα ξημερώματα, όταν οι κάτοικοι της οδού Μόργκ ξυπνούν από σπαρακτικές φωνές. Έχει συμβεί κάτι τρομερό στον τέταρτο όροφο όπου ζουν η μαντάμ Λεσπανέιγ και η κόρη της η Καμίλλη.

Μετά από λίγο οι γείτονες σπάνε την πόρτα και αντικρίζουν τη φρίκη, σπασμένα τα έπιπλα και κατεστραμμένο το στρώμα. Έπειτα βλέπουν το πτώμα της γηραιάς κυρίας, το κεφάλι της “τέλεια κομμένο” τόσο που ξεκόλλησε από το σώμα όταν προσπάθησαν να το σηκώσουν. Μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως εκτός από το πρώτο έργο της αστυνομικής λογοτεχνίας ήταν και το πρώτο θρίλερ. Τον Αύγουστο Ντυπέν θα τον συναντήσουμε έπειτα και σε άλλες ιστορίες.

Ένας άλλος μεγάλος της αστυνομικής λογοτεχνίας είναι ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ (1859-1930), γεννήθηκε στο Εδιμβούργο της Σκωτίας. Θεωρείται ο δεξιοτέχνης του κλασικού αστυνομικού μυθιστορήματος που τον έκανε διάσημο μέσω του ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς. Η λογοτεχνική παραγωγή του περιλαμβάνει μυθιστορήματα δράσης και φαντασίας με θέματα ιστορικά αλλά και του υπερφυσικού. Τα έργα του πολλές φορές μεταφέρθηκαν στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο. 

Ο πατέρας του Κάρολος Ντόυλ ήταν Άγγλος με καταγωγή από την Ιρλανδία και η μητέρα του Ιρλανδή. Ο νεαρός Άρθουρ, ο δεύτερος από δέκα παιδιά, ξεκίνησε τις σπουδές του σε ένα σχολείο της πόλης του και συνέχισε στο Λανκασάιρ. Έπειτα θα συνεχίσει σε ένα Ιησουίτικο κολλέγιο και έπειτα στην Αυστρία σε κάποιο σχολείο Ιησουιτών. Στη συνέχεια θα σπουδάσει ιατρική στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου απ’ όπου θα αποφοιτήσει το 1881. Εκείνη την περίοδο κάνει τις πρώτες λογοτεχνικές απόπειρες.

Ήταν επιμελής φοιτητής και κατάφερε σύντομα να βρει δουλειά ως βοηθός σε διάφορα ιατρεία. Καθηγητής του υπήρξε ο Ζόζεφ Μπελ του οποίου υπήρξε και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα βοηθός. Ο εντυπωσιακός και ψυχρός δόκτορας Μπελ με τις ερευνητικές δεξιότητες ενέπνευσε στον Άρθουρ τον χαρακτήρα του Σέρλοκ Χολμς, έτσι θα μπορούσαμε να πούμε πως τουλάχιστον στην αρχή ο διασημότερος ήρωας της αστυνομικής λογοτεχνίας σχετίζεται με το ιατρικό θρίλερ.

Πριν ακόμα αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο μπαρκάρει για να εργαστεί ως γιατρός σε ένα εμπορικό πλοίο, μια εμπειρία που θα τον συνοδεύσει για το υπόλοιπο της ζωής του. Στα είκοσι δύο, με το μέλλον αβέβαιο, σκέφτεται πολύ σοβαρά τι θα κάνει. Σκέφτεται να φύγει μέχρι και στην Ινδία. Τελικά δέχτηκε την πρόταση μιας εταιρίας να εργαστεί σε ένα εμπορικό πλοίο που ταξίδευε από το Λίβερπουλ προς τις ακτές της δυτικής Αφρικής. Αφού εγκαταλείψει τα πλοία θα ανοίξει, χωρίς μεγάλη επιτυχία, ένα ιατρείο στο Πόρτσμουθ. Λόγω του άφθονου ελεύθερου χρόνου που έχει εκείνη την περίοδο ξεκινά να γράφει τις περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς. Κι αυτός είχε διαβάσει τις περιπέτειες του Αύγουστου Ντυπέν και είχε ενθουσιαστεί, έτσι θέλησε να δοκιμαστεί σε αυτό το λογοτεχνικό είδος γράφοντας το πρώτο έργο του. Το μυθιστόρημα “Σπουδή στο κόκκινο” δημοσιεύθηκε το 1887 στο περιοδικό Beeton’s Christmas Annual σε μια συλλογή που περιλάμβανε και άλλα έργα, την επόμενη χρονιά αναδημοσιεύτηκε σε αυτόνομη έκδοση. Είναι το πρώτο έργο της αστυνομικής λογοτεχνίας όπου εμφανίζεται ο μεγεθυντικός φακός ως ερευνητικό εργαλείο.

Τελικά θα πεθάνει στο Σάσεξ εβδομήντα ετών.

Ο τρίτος και τελευταίος των σημαντικών ανδρών της αστυνομικής λογοτεχνίας ήταν ο Εντγκαρ Ουάλλας (1875-1932), νόθος γιος μιας αγγλίδας ηθοποιού, μεγάλωσε σε μια οικογένεια ψαράδων, δεν σπούδασε και πέρασε δύσκολη εφηβεία, άλλαξε άπειρες δουλειές. Τυπογράφος, υπάλληλος σε κτάστημα, νοσοκόμος και τελικά στρατιώτης του υγειονομικού στη Νότια Αφρική κατα τη διάρκεια του πολέμου των Μπόερς.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η ζωή του μοιάζει αρκετά με τη ζωή του Έντγκαρ Άλαν Πόε: το αγιάτρευτο πάθος για τον τζόγο και την περιπέτεια, η υπερβολή και το γεγονός πως ακολουθούσαν το ένστικτο χωρίς να σέβονται τίποτα και κανέναν.

Δεν ήξερε να κάνει τίποτα πέρα από το να γράφει. Ακούραστος γραφιάς, ευφυής, έμοιαζε με ορμητικό ποτάμι. Δεν του άρεσε να διορθώνει τα γραπτά του. Είναι χαρακτηριστική η ευκολία του στο γράψιμο και η ευχάριστη γραφή του που όμως πολλές φορές ήταν επιφανειακή.

Οι εμπειρίες, οι εικόνες, οι ιδέες και τα συναισθήματα που ένιωσε ως ανταποκριτής του Reuters και πολλών βρετανικών εφημερίδων αποτυπώθηκαν στις σελίδες των διηγημάτων και των μυθιστορημάτων που έγραψε και του χάρισαν την επιτυχία και τη φήμη που κρατάει μέχρι σήμερα, εννιά δεκαετίες μετά το θάνατο του.

Ο Ουάλλας παντρεύτηκε δύο φορές, όπως ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε και ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ. Η πρώτη, η Ήβη, ένα γλυκό ξανθό κορίτσι, κόρη ενός πάστορα. Η δεύτερη ήταν η Βιολέττα, πολύ νεότερη του, την γνώρισε όταν δούλευε ως γραμματέας του. Με την Ήβη θα αποκτήσουν τέσσερα παιδιά που μετά το θάνατό του θα κληρονομήσουν χρέη 140.000 στερλινών. Είχε πλουτίσει, είχε φτάσει στο σημείο να κερδίζει 250.000 δολάρια τον χρόνο, όμως ως δεινός τζογαδόρος έπαιζε και έχανε στο πόκερ και τον ιππόδρομο. Παρόλα αυτά δύο χρόνια μετά το θάνατό του τα δικαιώματα των έργων του επέτρεψαν στους κληρονόμους του να πληρώσουν τα χρέη του και να ζήσουν μια άνετη ζωή τα χρόνια που ακολούθησαν.

Ο ένας ήταν ένας λογοτέχνης με όλη τη σημασία της λέξης, ένας τεχνίτης του λόγου, το σύμβολο της αμερικανικής λογοτεχνίας του 19ου αιώνα. Ο δεύτερος αριστοκρατης, επιστήμονας που εφάρμοσε την επιστήμη του στο λογοτεχνικό έργο του. Ο τελευταίος ήταν εκπρόσωπος του εμπορικού βιβλίου, του βιβλίου που θα έβρισκες πιο εύκολα στο περίπτερο παρά στο βιβλιοπωλείο, απιστευτα παραγωγικός, ένα φαινόμενο. Όμως και οι τρεις παρά τις ομοιότητες και τις διαφορές ήταν πραγματικοί καλλιτέχνες του εγκλήματος.